Σε μια εποχή όπου η τεχνολογία μάς συνδέει, μάς διευκολύνει και μάς εμπνέει, αλλά παράλληλα παράγει ολοένα και περισσότερα ηλεκτρονικά απόβλητα, το Πειραματικό Λύκειο του Πανεπιστημίου Μακεδονίας αναλαμβάνει δράση με την εκπαιδευτική και κοινωνική πρωτοβουλία «Δώσε Δεύτερη Ζωή».

Πρόκειται για μια πολυδιάστατη καμπάνια ενημέρωσης, ενεργοποίησης και δημιουργικής εμπλοκής των μαθητών και μαθητριών του Δήμου Νεάπολης–Συκεών, καθώς και της τοπικής κοινότητας. Η καμπάνια εστιάζει στα Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) και στους τρόπους πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης και υπεύθυνης ανακύκλωσης.

Η προσπάθεια αυτή υποστηρίζεται από τον Δήμο Νεάπολης–Συκεών και τον Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Κεντρικής Μακεδονίας (ΦΟΔΣΑ ΚΜ), οι οποίοι στέκονται αρωγοί και συνεργάτες στην προώθηση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και της βιώσιμης ανάπτυξης.

Η δράση συνδυάζει εκπαιδευτικά εργαστήρια, καλλιτεχνική έκφραση, επιχειρηματική σκέψη και συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας, επιδιώκοντας να μετατρέψει τη γνώση σε πράξη και να εμπνεύσει αλλαγή νοοτροπίας. Μέσα από μια σειρά δραστηριοτήτων, οι μαθητές και οι μαθήτριες διερευνούν πώς οι συσκευές μας μπορούν να αποκτήσουν «δεύτερη ζωή» μέσα από την επισκευή, την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση και την καινοτόμο επιχειρηματική σκέψη.

Ο βασικός σκοπός της δράσης είναι να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες, αλλά και οι δημότες, γύρω από το ζήτημα των ηλεκτρονικών αποβλήτων, και να αναδειχθούν τρόποι μείωσης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος μέσα από δημιουργικές, βιωματικές δραστηριότητες. Το πρόγραμμα εντάσσεται στη φιλοσοφία της κυκλικής οικονομίας, συνδέοντας τις φυσικές επιστήμες, την τέχνη, την τεχνολογία και την κοινωνική καινοτομία.

Επιμέρους στόχοι:

• Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για τη ραγδαία αύξηση των ΑΗΗΕ και την υπεύθυνη χρήση της τεχνολογίας.
• Ανάδειξη της επαναχρησιμοποίησης ως πράξης δημιουργίας και υπευθυνότητας.
• Καλλιέργεια επιχειρηματικής και οικολογικής νοοτροπίας στους νέους.
• Ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας και της ενεργού συμμετοχής των πολιτών.

Αναγνωρίζοντας τη δύναμη της συλλογικότητας, το Πειραματικό Λύκειο, μέσω της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δυτικής Θεσσαλονίκης, απηύθυνε κάλεσμα σε όλα τα σχολεία του Δήμου Νεάπολης–Συκεών να συμμετάσχουν στην πρωτοβουλία. Σχολεία όλων των βαθμίδων (Νηπιαγωγεία, Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια) ενώθηκαν κάτω από το κοινό μήνυμα #ΔώσεΔεύτερηΖωή, σχεδιάζοντας και υλοποιώντας παράλληλες δράσεις. Έτσι, η πρωτοβουλία εξελίσσεται σε ένα κοινό εκπαιδευτικό και κοινωνικό εγχείρημα,  με την εκπαιδευτική κοινότητα, τον Δήμο και τον ΦΟΔΣΑ ΚΜ να λειτουργούν ως πολλαπλασιαστές ευαισθητοποίησης σε ολόκληρη την περιοχή.

Περιγραφή των επιμέρους δράσεων:

Δράση 1 – Συλλογή μικροσυσκευών: Οι μαθητές και οι μαθήτριες, προωθώντας τη σωστή επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση, οργανώνουν σταθμούς συλλογής μικρών ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών (κινητά τηλέφωνα, φορτιστές, ποντίκια κ.ά.) μέσα στα σχολεία τους. Παράλληλα, ενημερώνουν τους πολίτες και αναλαμβάνουν τη διαλογή και την καταγραφή των ειδών.

Οι συσκευές ομαδοποιούνται σε δύο κατηγορίες: σε εκείνες που προορίζονται για δωρεά ή ανταλλαγή μεταξύ των μαθητών και μαθητριών, και σε εκείνες που προορίζονται για ανακύκλωση. Οι προς ανακύκλωση συσκευές τοποθετούνται στον ειδικό κάδο συλλογής μικροσυσκευών που έχει εγκαταστήσει ο Οργανισμός «Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε.». Η δράση συνοδεύεται από εκπαιδευτική καμπάνια στα κοινωνικά δίκτυα, με το σύνθημα #ΔώσεΔεύτερηΖωή.

Μέσα από τη δράση, οι μαθητές μαθαίνουν ότι κάθε συσκευή μπορεί να έχει «δεύτερη ευκαιρία». Όσες μπορούν να επιδιορθωθούν ή να χρησιμοποιηθούν ξανά, θα προσφερθούν στο Παζάρι Ανταλλαγής, τη δεύτερη μέρα του Φεστιβάλ «Δώσε Δεύτερη Ζωή» (28.11.2025), το οποίο συνδιοργανώνουμε με τον Δήμο Νεάπολης–Συκεών, σε συνεργασία με τον ΦΟΔΣΑ Κεντρικής Μακεδονίας. Οι υπόλοιπες συσκευές θα οδηγηθούν υπεύθυνα στην ανακύκλωση.

Ο σταθμός συλλογής θα παραμείνει ενεργός και μετά το τέλος της EWWR, μετατρέποντας το σχολείο σε μόνιμο κέντρο ενημέρωσης και δράσης για τη μείωση των ηλεκτρονικών αποβλήτων.

Δράση 2 – Η ζωή ενός εξαρτήματος, από την ανακάλυψη μέχρι σήμερα: Ομάδες τριών ή τεσσάρων μαθητών και μαθητριών από τα σχολεία που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας επιλέγουν ένα εξάρτημα (π.χ. μικροτσίπ, οθόνη, σκληρό δίσκο, μπαταρία λιθίου, πλακέτα κ.ά.) και παρουσιάζουν:

·        τον ρόλο και τη λειτουργία του μέσα στη συσκευή,

·        τα υλικά από τα οποία αποτελείται,

·        την εξέλιξή του από την αρχική του μορφή μέχρι σήμερα,

·        την πορεία του από την παραγωγή έως την απόρριψη,

·        καθώς και τις δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης ή ανακύκλωσής του, αναδεικνύοντας παράλληλα τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες της χρήσης του.

Όλες οι εργασίες θα παρουσιαστούν και θα διαγωνιστούν την τρίτη ημέρα του Φεστιβάλ «Δώσε Δεύτερη Ζωή» (Σάββατο 29 Νοεμβρίου 2025). Στη συνέχεια, θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα της δράσης, δημιουργώντας ένα ψηφιακό αρχείο γνώσης και έμπνευσης, το οποίο θα μπορεί να αξιοποιηθεί για εκπαιδευτικούς σκοπούς από τα σχολεία.

Δράση 3 – Δημιουργία καλλιτεχνικών έργων ή κατασκευών από παλιά εξαρτήματα: Μαθητές και μαθήτριες όλων των βαθμίδων, εμπνευσμένοι και εμπνευσμένες από σύγχρονους καλλιτέχνες που αξιοποιούν τεχνολογικά απορρίμματα στη δημιουργία τους, κλήθηκαν να χρησιμοποιήσουν απόβλητα ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών για να δημιουργήσουν εικαστικά έργα, γλυπτά, κοσμήματα και κατασκευές.

Μέσα από τις δημιουργίες τους αναδεικνύουν την τέχνη και τη δημιουργικότητα ως μορφή επαναχρησιμοποίησης, προάγοντας παράλληλα ένα ισχυρό περιβαλλοντικό μήνυμα.

Όλα τα έργα θα εκτεθούν σε Έκθεση που θα πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια του τριήμερου Φεστιβάλ «Δώσε Δεύτερη Ζωή», ενώ θα απονεμηθούν βραβεία στα έργα που θα διακριθούν.

Μια ψηφιακή πινακοθήκη (virtual gallery), προσβάσιμη μέσω του ιστότοπου της δράσης, θα φιλοξενεί μόνιμα όλα τα έργα των μαθητών και μαθητριών. Η πινακοθήκη θα εμπλουτίζεται σταδιακά με νέες δημιουργίες μαθητών και μαθητριών, καθώς και έργα καλλιτεχνών που επιθυμούν να παρουσιάσουν το έργο τους μέσω της ιστοσελίδας μας.

Δράση 4 – Κατάθεση επιχειρηματικής πρότασης για «δεύτερη ζωή» ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών: Με στόχο την καλλιέργεια κουλτούρας καινοτομίας, συνεργασίας και οικολογικής ευθύνης, οι μαθητές και οι μαθήτριες, σε ομάδες των τριών ή τεσσάρων ατόμων, κλήθηκαν να αναπτύξουν μια καινοτόμα επιχειρηματική ιδέα με θέμα την επισκευή, την ανταλλαγή, την επαναχρησιμοποίηση ή την ανακύκλωση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, αναδεικνύοντας τη σύνδεση ανάμεσα στο περιβάλλον και την επιχειρηματικότητα.

Οι ιδέες αποτυπώνονται σε επιχειρηματικό καμβά (Business Model Canvas) και παρουσιάζονται στο κοινό κατά την τρίτη ημέρα του Φεστιβάλ «Δώσε Δεύτερη Ζωή» (Σάββατο 29 Νοεμβρίου 2025), όπου και διαγωνίζονται.

Όλες οι προτάσεις συγκεντρώνονται στο ψηφιακό «Green Ideas Portfolio», μια ανοιχτή διαδικτυακή συλλογή μαθητικών επιχειρηματικών ιδεών που αναδεικνύουν τη σύνδεση ανάμεσα στην καινοτομία, την εκπαίδευση και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Το Portfolio θα παραμείνει διαθέσιμο στην ιστοσελίδα της καμπάνιας, λειτουργώντας ως εργαλείο έμπνευσης και διάχυσης καλών πρακτικών για μαθητές και σχολεία που επιθυμούν να υλοποιήσουν παρόμοιες δράσεις στο μέλλον.

Δράση 5 – Διαδραστικός Χάρτης «Δώσε Δεύτερη Ζωή»: Θα δημιουργηθεί ένας διαδικτυακός (online) χάρτης, όπου οι μαθητές και οι μαθήτριες θα προσθέτουν σημεία συλλογής μικροσυσκευών, εργαστήρια επισκευής, καταστήματα ανακατασκευασμένων ειδών και άλλες σχετικές δομές.

Ο χάρτης έχει ως στόχο να αποτελέσει ένα τοπικό ψηφιακό οικοσύστημα κυκλικής οικονομίας, ανοιχτό και ορατό σε όλους, προάγοντας τη συνεργασία, τη διαφάνεια και τη συμμετοχική δράση της κοινότητας.

Δράση 6 – Συμμετοχή σε εργαστήρια επισκευής και καλλιτεχνικής δημιουργίας: Θα πραγματοποιηθούν διαδραστικά εργαστήρια επισκευής και καλλιτεχνικής δημιουργίας, τα οποία απευθύνονται σε μαθητές και μαθήτριες όλων των βαθμίδων και θα λάβουν χώρα τη δεύτερη ημέρα του Φεστιβάλ «Δώσε Δεύτερη Ζωή».

Σκοπός των εργαστηρίων είναι η βιωματική εξοικείωση των συμμετεχόντων με την επαναχρησιμοποίηση υλικών, η ανάπτυξη δημιουργικής σκέψης και η καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης μέσα από τη συνεργασία και την πράξη.

Δράση 7 – Τριήμερο Φεστιβάλ «Δώσε Δεύτερη Ζωή»: Το Φεστιβάλ «Δώσε Δεύτερη Ζωή» αποτελεί την κορύφωση της σειράς δράσεων που υλοποιούνται στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Μείωσης Αποβλήτων (EWWR 2025). Διοργανώνεται από το σχολείο μας σε συνεργασία με τον Δήμο Νεάπολης-Συκεών και τον ΦΟΔΣΑ Κεντρικής Μακεδονίας, με την υποστήριξη της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δυτικής Θεσσαλονίκης και της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας.

Η διοργάνωση είναι αποτέλεσμα του καλέσματος του σχολείου μας προς όλα τα σχολεία του Δήμου Νεάπολης-Συκεών, τα οποία ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό, συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός σχολικού δικτύου δράσης, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και καινοτομίας. Το Φεστιβάλ απευθύνεται επίσης σε όλους τους πολίτες του Δήμου, επιδιώκοντας τη σύνδεση σχολείων, φορέων και τοπικής κοινωνίας.

1η Ημέρα – Πέμπτη 27 Νοεμβρίου 2025: Ενημέρωση και κατανόηση των προκλήσεων της κυκλικής οικονομίας

Η πρώτη ημέρα περιλαμβάνει:

i) τελετή έναρξης,

ii) μαθητική παρουσίαση «Ηλεκτρονικά Απόβλητα – Το Αόρατο Βουνό»,

iii) εισηγήσεις ειδικών με θεματικές όπως: «Ηλεκτρικές & Ηλεκτρονικές Συσκευές στην Εποχή της Κυκλικής Οικονομίας», «Από την Ταφή στην Κυκλική Οικονομία: Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Πρώτη Γραμμή της Μετάβασης»
iv) προβολή βίντεο και ομιλία μαθητών με θέμα την προγραμματισμένη και την αντιληπτική βραχυβιότητα των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών,
v) παρουσίαση ιστοριών «Δεύτερης Ζωής» παλιών συσκευών.

2η Ημέρα – Παρασκευή 28 Νοεμβρίου 2025: Ημέρα δράσης, δημιουργίας και συμμετοχής

Οι επισκέπτες μπορούν να συμμετάσχουν σε εργαστήρια επισκευής (Repair Café), να ανταλλάξουν συσκευές και αντικείμενα στο Παζάρι Ανταλλαγής, να γνωρίσουν καλλιτέχνες που δημιουργούν με ανακυκλωμένα υλικά και να λάβουν μέρος σε εργαστήρια καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Επίσης, θα παρουσιαστούν πρωτοβουλίες όπως το Library of Things της ΜΚΟ InCommon και η Εικονική Επιχείρηση Microgreens του Πειραματικού Γυμνασίου Κιλκίς, βραβευμένη με το πρώτο πανευρωπαϊκό βραβείο μαθητικής επιχειρηματικότητας, η οποία μετέτρεψε παλιούς υπολογιστές σε θερμοκήπια παραγωγής μικρολαχανικών.

Η ημέρα κορυφώνεται με στρογγυλή τράπεζα με θέμα «Πώς χτίζουμε κουλτούρα επαναχρησιμοποίησης στα σχολεία και στις τοπικές κοινωνίες», με τη συμμετοχή μαθητών, εκπαιδευτικών, ειδικών και πολιτών.

3η Ημέρα – Σάββατο 29 Νοεμβρίου 2025: Ημέρα παρουσίασης, αποτίμησης και γιορτής

Οι μαθητές και οι μαθήτριες εκθέτουν τα καλλιτεχνικά τους έργα, παρουσιάζουν τις επιχειρηματικές τους ιδέες και τις ερευνητικές εργασίες τους για τη «Ζωή ενός Εξαρτήματος».

Η εκδήλωση ολοκληρώνεται με βραβεύσεις, ειδικές διακρίσεις, απονομή πιστοποιητικών συμμετοχής και ένα μουσικό δρώμενο αφιερωμένο στη «δεύτερη ζωή»,  την ιδέα ότι κάθε αντικείμενο, όπως και κάθε άνθρωπος, μπορεί να ξαναγεννηθεί μέσα από τη δημιουργία και τη συνεργασία.

Το Φεστιβάλ είναι ανοιχτό σε όλους τους πολίτες του Δήμου Νεάπολης-Συκεών και θα προβληθεί από τοπικά μέσα ενημέρωσης και κοινωνικά δίκτυα.

Η πρωτοβουλία στοχεύει στη δημιουργία μιας βιώσιμης κουλτούρας κυκλικής σκέψης και αποτελεί πλατφόρμα συνεργασίας μεταξύ σχολείων, τοπικής αυτοδιοίκησης, φορέων και πολιτών.

Για τη διάχυση των αποτελεσμάτων και τη μέγιστη απήχηση της προσπάθειας, η προβολή και επικοινωνία του Φεστιβάλ και των επιμέρους δράσεων θα γίνει μέσα από ένα ολοκληρωμένο πλάνο επικοινωνίας που δίνει έμφαση στη συμμετοχή των μαθητών και στην ενεργοποίηση της τοπικής κοινωνίας.

Συγκεκριμένα, η προβολή θα υλοποιηθεί μέσω:

·        Αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Instagram, TikTok, Facebook) με το hashtag #ΔώσεΔεύτερηΖωή, δημιουργημένων από τους ίδιους τους μαθητές και μαθήτριες.

·        Συνεργασίας με τον Δήμο Νεάπολης-Συκεών και τοπικά ΜΜΕ για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινότητας.

·        Παρουσιάσεων στα σχολεία και στο Φεστιβάλ, όπου θα προσκληθούν γονείς, εκπαιδευτικοί, φορείς και τοπικοί επαγγελματίες.

·        Δημιουργίας σύντομου βίντεο (διάρκειας 30’’) για τηλεοπτική και διαδικτυακή προβολή. Η ΕΡΤ3 θα είναι χορηγός επικοινωνίας τους δράσης.

·        Ενημερωτικού δελτίου τύπου και οπτικοακουστικού υλικού για χρήση από συνεργαζόμενους φορείς.

Κεντρικό ρόλο στην επικοινωνία θα έχει η επίσημη ιστοσελίδα της δράσης, η οποία θα λειτουργεί ως ψηφιακός κόμβος ενημέρωσης και διάδρασης.

https://sites.google.com/view/giveasecondlife/

Παράλληλα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αξιοποιούνται για την επικοινωνία και διάδοση του μηνύματος, δίνοντας στους νέους τη δυνατότητα να μιλήσουν στη δική τους γλώσσα — τη γλώσσα της ψηφιακής δημιουργικότητας και της βιωσιμότητας.

Στόχος είναι η συνεχής διάχυση των αποτελεσμάτων, η ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης και η έμπνευση κι άλλων νέων να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους με την τεχνολογία και την κατανάλωση.

Η επιτυχία της δράσης θα αξιολογηθεί τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, με σκοπό να αποτυπωθεί ο βαθμός συμμετοχής, η επίδραση στις στάσεις και οι δυνατότητες συνέχειας του προγράμματος.

Ποσοτικά κριτήρια:

·        Αριθμός συμμετεχόντων μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων (αναμενόμενοι >200).

·        Ποσότητα ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών που συλλέχθηκαν, επαναχρησιμοποιήθηκαν ή οδηγήθηκαν στην ανακύκλωση.

·        Εύρος προβολής και αλληλεπίδρασης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (προβολές, αναδημοσιεύσεις, σχόλια, views).

Ποιοτικά κριτήρια:

·        Ανατροφοδότηση μαθητών και καθηγητών μέσω σύντομων ερωτηματολογίων.

·        Βαθμός ευαισθητοποίησης και κατανόησης θεμάτων κυκλικής οικονομίας από τους συμμετέχοντες.

·        Αναγνώριση της δράσης από την τοπική κοινότητα και συνεργαζόμενους φορείς ως καλή πρακτική εκπαίδευσης για τη βιωσιμότητα.

Δείκτης βιωσιμότητας:

·        Η συνέχιση των δράσεων μετά το πέρας της EWWR 2025,

·        Η μετατροπή του σχολείου σε μόνιμο κέντρο συλλογής μικροσυσκευών,

·        Η καθιέρωση του Φεστιβάλ «Δώσε Δεύτερη Ζωή» ως ετήσιου θεσμού περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και καινοτομίας.

Η συνολική αποτίμηση θα συμβάλει στη βελτίωση των επόμενων δράσεων, στη διάδοση καλών πρακτικών και στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ σχολείων, φορέων και πολιτών, με στόχο τη διαρκή προώθηση της κυκλικής σκέψης και της περιβαλλοντικής υπευθυνότητας.

Μετά το πέρας του Φεστιβάλ, η δράση δεν ολοκληρώνεται, αλλά εξελίσσεται, μέσω:

·        της λειτουργίας μόνιμου σταθμού συλλογής μικροσυσκευών στα σχολεία,

·        του ψηφιακού αρχείου “Green Ideas Portfolio” με μαθητικές επιχειρηματικές καινοτομίες,

·        της εκπαιδευτικής βιβλιοθήκης και της ψηφιακής πινακοθήκης καλλιτεχνικών έργων.

Με αυτόν τον τρόπο, η πρωτοβουλία επιδιώκει να αποτελέσει παράδειγμα καλής πρακτικής για άλλους δήμους και σχολεία που θέλουν να κάνουν τη βιωσιμότητα τρόπο ζωής.

Η πρωτοτυπία όλων των παραπάνω δράσεων έγκειται στη διεπιστημονική προσέγγιση και τον κοινωνικό της προσανατολισμό. Ενώνει την τεχνολογία, την εκπαίδευση, την τέχνη και την κοινωνική καινοτομία σε ένα ενιαίο, συνεργατικό πλαίσιο με πολλαπλά επίπεδα επιρροής — οικολογικό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό.

Οι μαθητές και οι μαθήτριες συμμετέχουν ως δημιουργοί λύσεων και όχι ως απλοί αποδέκτες γνώσης, απευθυνόμενοι στους συμμαθητές και την τοπική κοινότητα με κοινό στόχο τη διαμόρφωση βιώσιμης τεχνολογικής συνείδησης. Δεν περιορίζονται στην απλή ενημέρωση για την ανακύκλωση· μετατρέπουν τα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά απόβλητα σε φορείς δημιουργίας, συνεργασίας και κοινωνικής ευθύνης.